Kahramanmaraş Gafarlı’da bulunan dünyanın üçüncü büyük “ceviz gen bölgesi” tehdit altında

Mehmet Ali İskender

27.06.2024 - 11:09 Yayınlanma

11 Paylaşım

Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, ülkemizde cevizde proje bazlı ıslah programlarını (seleksiyon- melezleme) başlatan ve devam eden ilk ve tek kurumdur.

2 bin civarında farklı karakterde ceviz üzerinde çalışmalarını yürüten Ziraat Fakültesi öğretim üyesi Mehmet Sütyemez, “Ziraat Fakültemize, ceviz araştırmaları üzerine, 1994 yılında tahsis edilen 400 dönüm tarımsal arazimiz, 6 Şubat 2023 depremi sonrası, önce depremzedelere konut için 150 dönümlük alana konut, daha sonrada 50 dönümlük araziye okul inşaatı için çalışmalara başlandı. Bu 200 dönümlük arazide, 15 senedir özenle yetiştirdiğimiz yaklaşık 8 bin farklı karakterde ceviz fidanlarımız söküldü. 30 senedir, büyük bir özenle, binbir emekle oluşturduğumuz ‘ceviz gen merkezimiz’ büyük tehdit altındadır. Arazinin yan tarafına konutların inşaasından sonra ceviz bahçelerimiz adeta piknik alanı olarak kullanılmaya başlanıp, yangına karşıda açık hale gelmiştir” dedi.
Dünyadaki 3 tane olan ceviz gen merkezi:
1-ABD (UC Davis Üniversitesi, California)
2-Fransa INRA
3-Türkiye Kahramanmaraş KSÜ Ziraat fakültesi SEKAMER) bulunmaktadır.
1970’li yıllara kadar Türkiye, dünyada ceviz üretiminde 1 numara olarak yer almıştı. Ceviz kerestesi İtalyan mobilya sanayine kaynak olarak, Türk çiftçisine yüksek bedeller ödeyerek çok hızlı bir şekilde ceviz ağacı kesimi yapılmış.
1870’li yıllarda ceviz ile tanışan ABD, 1930-40’lı yıllarda ceviz ıslah projesine başlamıştır. Bugün ABD ceviz ihracatında ilk sırada yer almaktadır.
Anadolu’da 2000 bin senedir ceviz üretimi yapıldığı halde Türkiye’de düzenli proğramlı ceviz ıslah çalışmalarına ancak 1994 senesinde Kahramanmaraş sütçü İmam Üniversitesi Ziraat Fakültesinde başlanmıştır.
Ziraat Fakültesi, Ülkemizde cevizde proje bazlı ıslah programlarını (seleksiyon- melezleme) başlatan ve devam eden ilk ve tek kurumdur.
- İLK: KSÜ Ziraat Fakültesi, Türkiye’ de ceviz ıslahı ve tescili yapan “ilk Üniversite” olma ünvanına sahiptir.
- TEK: KSÜ Ziraat Fakültesi, Türkiye’ de Melezleme ıslahı ile çeşit geliştirip Tescil Eden İlk ve Tek kurum olma ünvanınıelde etmiştir. “Maraş 18, Sütyemez, Kaman 1” patenti alınan ürünlerdir.
- EN FAZLA: KSÜ Ziraat Fakültesi, Yüksek eğitim kurumları içerisinde ve ülkemizdeki tüm kamu ve özel kurumlar içerisinde 26 ceviz ÇEŞİDİ ile toplamda en fazla ceviz/meyve çeşidine sahip kurumdur.
-YAYIN/TEZ/PROJE: KSÜ Ziraat Fakültesi; ceviz çalışmaları ile; çok sayıda akademik yayın/tez/proje üretilmiştir/üretilmektedir.
MARKA: KSÜ Ziraat Fakültesi, Ceviz meyve türündeki ıslah ve uygulamaya dönük çalışmalarla, ceviz yetiştiriciliğinde, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi tüm Türkiye’de “marka” konumuna gelmiştir.
Üretime yönelik katkı
-Ziraat Fakültesinde; Türkiye’de sertifikalı ceviz fidanı üretilmesine yönelik alt yapısının kurulması
-Türkiye’deki tüm ceviz üreticilerinin (resmi-özel) alt yapılarının kurulmasına yönelik bitkisel materyal üretip dağıtımına yönelik çalışmaların yapılması,
-Tarım ve Orman Bakanlığı sertifikasyon sistemine göre, Türkiye’de üretilen sertifikalı ceviz fidanlarının %100’nün alt yapısının teşkil edilmesi, gibi konularda Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Ziraat Fakültesi çok büyük katkı sunmuştur.

Ziraat Fakültesi öğretim üyesi Prof.Dr. Mehmet Sütyemez;
“Islahı sayesinde buğday üretimi dekarda 100 kilolardan, dekarda 700 kgı geçmiştir.
Nüfus ve tüketim artıyor, Türkiye’de bütün tarımsal faaliyetlerde bitki ıslahına önem verilmelidir. Susuzluğa, kuraklığa dayanaklı, erken hasat, yüksek verimlilik, üretim yapan çiftçinin mutluluğu için ıslah çalışmaları çok önemlidir.”

Prof. Dr. Mehmet Sütyemez; “ceviz gen merkezinin” önemini şu şekilde sıraladı.
1-Türkiyede tek dünyada 3 tane olan ve Türkiye’nin 250 yıllık geleceğine hitab eden bu bilimsel alt yapı-gen merkezi asla inşaat sahasına feda edilemez/edilmemelidir.
2-Uzun yıllar (30 yıllık) emek ve kaynak kullanılarak kurulan bilimsel ve uygulama alanı inşaata bir sigara izmaritinin çıkaracağı yangına feda edilmemelidir.
3-Bir yönüyle bu alan sahip olduğu bitkisel yapısı ile geleckte bölgenin yeşil alanı yani oksijen kaynağı olacaktır.
4-Mevcut alanda bugüne kadar TÜBİTAK- DPT- TAGEM- BAP kaynaklı olmak üzere 150 civarında proje yürütülmüştür. Hali hazırda 2 tane TÜBİTAK projesi, 12 adet BAP projesi, 2 adet tagem projesi yürütülmektedir. Yürütülen bilimsel projeler Türkiye de ilk defa yapılan çok önemli bir projedir. Bu alana inşaata feda edilirse Türkiye de ilk defa yapılan TÜBİTAK projesinin yürütülme imkanı kalmayacaktır.
5-GEN MERKEZİNİN BULUNDUĞU ALAN: Bu alan bilimsel alt yapısı ile “gen merkezi” hüvviyeti yanında, Türkiye nin en önemli ıslah programlarının yürütüldüğü bir araştırma merkezidir.
6-GEN MERKEZİNİN BULUNDUĞU ALAN: Lisans üstü tez çalışmalarının ve bilimsel projelerin yürütüldüğü bir alandır.
7-GEN MERKEZİNİN BULUNDUĞU ALAN: Ziraat fakültesi öğrencilerinin mesleki tecrübelerinin geliştirildiği bir alan olma yanında Türkiyenin 4 tarafından gelen çiftçiler için uygulama yapma imkanı olan bir alandır.,
8-GEN MERKEZİNİN BULUNDUĞU ALAN: Çok yönlü bilimsel ve uygulamalara hizmet eden bu bilimsel alt yapı TÜRKİYEDE TEKTİR. Başka hiçbir kurumda da yoktur. Eğer bu konut yapımına feda edilir ise artık Türkiye de hiç böyle bir kompleks alan olmayacaktır.
9-Konut için mutlaka müsait alanlar bulunur ancak böyle bilimsel bir alt yapı için ne alan, ne zaman nede gayret bulunmayabilir (çünkü bugüne kadar olmadı). K.Maraş ta daha büyük ve uygun alanlar mevcuttur.
10-Bilimsel araştırma alanları toplu yapılaşmada ilk vazgeçilen/feda edilen alanlar olarak görülmemelidir. Bir yer yapılırken BİLİMSEL BİR ALT YAPI YIKILMAMALIDIR
11-Bilimsel gerçekler dışında inşa edilen ve depremlerde maalesef yıkılan binaların yapımı için ilk olarak BİLİMSEL ALT YAPISI OLAN ALANLARIN hedef alınması, bilime vurulan başka bir depremdir.
12-Bilimsel gerçeklere göre yapılamayan binaların, yıkılmasının bedeli bilimsel alt yapı alanlarına ödetilmemelidir.
Bu alanın korunup kollanmasında yetki ve sorumluluk sahibi konumda bulunan makam sahiplerinin/idarecilerin yeterli duyarlılığı göstermediği açıkça görülmektedir.
Türkiye de tek olan, 30 yıllık bilimsel bir emekle meydana getirilen bu ceviz gen merkezinin, bırakın inşaata açılmasını mevcut alanın 1 metresinin bile kaybedilememesi, 1 adet genetik kaynağı bitkinin heba edilmemesi için tüm yetkililerin seferber olması gerekir.
KSÜ “ceviz gen merkezine” inşaat yapılmaya devam etmektedir. Kalan alandaki bitkiler de potansiyel tehlike altındadır. Çünkü devam eden inşaat alanları ile kalan bitkilerin sınırları kapatılmamıştır. Başta toki olmak üzere tüm yetkililer gerekli duyarlılığı göstererek kalan bitkilere zarar verilmemesi için inşaat alanları ile bitkisel gen merkezinin kalan alanları arasındaki sınırı duvarla vs. çevirerek koruma altına alınmalıdır.