İstanbul fethedildiği zaman Fatih Sultan Mehmet ilk Cumanamazını kılmaya Ayasofya’ya gider. Tam o sırada Terler Direkten “Ya -Vedûd”diye bir nida işitir. Direğe yaklaştığında ise parlayan bir nur görür. Birdebakar ki yerde kıbleye dönmüş bembeyaz bir beden yatmakta. Göğsünde ise kırmızıyazı ile Ya- Vedûd yazmakta. O sırada Akşemseddin Hz ve 70 evliya birden “İşteefendim İstanbul’un fethini Allahtan dua ile isteyip ruhunu teslim eden bumübarektir. Sizi bu durumdan haberdar etmiştik.” buyururlar. Cesedi yıkamakiçin yerden kaldırmak istediklerinde ise yine Terler direkten “Merhumyıkanmıştır, defnedebilirsiniz” diye bir ses duyulur. Buhara erenlerinden olanŞeyh Abdül-Vedûd orada bulunanları Müslüman yapmak için Rabbinden görevlidir.Fethin 50. gününde vefat eder ve onun vefat etmesi ile birlikte İstanbulalınır.
Hz Hızır ve Ayasofya:
Söylenenlere göre Hz Hızır Ayasofya’da Top kandilin altında namaz kılarmış.Aslında Hz Hızır bütün ibadethanelere ve hazirelere istediği zaman gireristediği her yerde namaz kılabilirmiş. Hatta Ayasofya’nın mihrabında bile namazkıldığı söylenir. İşte yine bir inanca göre 40 gün orada namaz kılan birimutlaka onu görmesi muhtemelmiş. Hz Hızır genelde derviş kılığında gezen birzaman gezginiymiş. Onu görmek için çok istemek ve Allah’a yakarmak gerekirmiş.Onu tanıyan biri hemen eline sarılırsa o anda kişinin dilediği mutlakagerçekleşirmiş. Bu sebepten orada namaz kılmaya herkes pek talip olurmuş.
Yine Hz Hızır’ın Ayasofya’da bulunan “Terleyen Direk” e parmağını sokupkilisenin yönünü kıbleye çevirdiği çok bilinen ve doğrulanan bir gerçektir.
Osmanlı hükümdarları özellikle Kandil geceleri önce Topkapı sarayında iftareder sonrada namazlarını Ayasofya’da ifa ederlermiş.
Cuma selamlıklarına da teşrifat eden Enderunlular, saraydan gelerek mahfelekadar meşalelerle etrafı aydınlatırlar, Padişahın önünde 20 tane meşale,arkasında ise kırmızı yeşil büyük fenerlerle haseki ağaları yürürmüş. Culüslarda Ayasofya, Sultanahmet ve Fatih camilerinin minarelerinden salalarverilirmiş. Görevi devralan hükümdarlar ilk Cuma namazlarını da Ayasofya’dakılarlarmış.
Tarihiyle Ayasofya
29 Mayıs 1453 de Salı günü Fatih Sultan Mehmet beyaz atından inerek Ayasofya’yagirdi.
3 Haziran 1453 de Cuma: Fatih Sultan Mehmet, ilk Cuma namazını Ayasofya dakıldı.
13 Aralık 1754 de I. Mahmut Cuma selamlığından dönüşünde at üzerinde öldü.
31 Mayıs 1807 de IV. Mustafa ilk Cuma namazını Ayasofya’da kıldı.
29 Temmuz 1808 de II Mahmut ilk Cuma namazını Ayasofya’da kıldı.
2 Haziran 1876 da tahta çıkan V.Murat ilk namazını Ayasofya’da kıldı
13 Mayıs 1923 Salı günü son halife Abdülmecid Kadir gecesi namazını Ayasofya’dakıldı
1 Şubat 1935 de Ayasofya müze olarak ziyarete açıldı.
