Karbonmonoksit zehirlenmesi ve buna karşın alınması gerekenönlemler hakkında bir bilgilendirme metni yayımlayan İl sağlık Müdürlüğü, şubilgileri aktardı: “Ülkemizde bilgisizlik, yanlış kullanım ve ihmal yüzündensoba, şofben, baca zehirlenmeleri hemen her yıl kış aylarında özellikle alçakbasınçlı havalarda tehlikeli boyutlara ulaşmaktadır. Güneybatıdan esen birrüzgâr olan “lodos” nedeniyle her yıl onlarca kişi özellikle sobadan olmaküzere sızan karbon monoksit gazı ile zehirlenmektedir. Karbon monoksit renksiz,tatsız, kokusuz, yanıcı zehirli bir gazdır. Vücuda solunum yolu ile girer vedoğrudan kana geçerek oksijen alımını engeller zehirlenme ve ölüme neden olur.Havagazı, kömür vb. ısıtma amacıyla kullanılan her tür soba ve ocakta yanmasırasında oluşur. Karbon monoksit zehirlenmeleri sıklıkla; kapalı ortamlardaaçık ocaklar, bacası çekmeyen soba, şofben, bacasız gaz sobalarında yakıtın iyiyanmaması nedeni ile meydana gelir. Karbon monoksitle meydana gelenzehirlenmelerde kısa süre içerisinde tıbbi müdahale yapılmazsa, zehirlenmelerölümle sonuçlanabilir.
SOBA VE BACALARLAİLGİLİ KURALLAR
Kullanılan her türlü ısıtma cihazının kalite belgesine sahipolup olmadığına, garantilerine ve garanti sürelerine dikkat edilmeli.Kullanılan yakıtın standartlara uygunluğu kontrol edilmeli, izin belgesiolmayan satıcılardan kömür alınmamalı. Aşırı doldurulan sobanın duman yoludaralacağı, soba içinde düzensiz ısı dağılımı nedeniyle de baca çekişizayıflayacağı için soba yakılırken aşırı doldurulmamasına dikkat edilmeli. Sönmekte olan sobaya asla tutuşmasıgüç yakıtlar konulmamalı, yakıt yavaş yavaş ilave edilmeli, yatmadan öncesobaya kesinlikle yakıt konulmamalı. İyi ısınmayan ve alttan yakılan kömürsobalarında karbon monoksit zehirlenmesi riski artacağından sobatutuşturulurken yakıtın üstten yanması sağlanmalı. Özellikle alçak basınçlılodoslu havalarda ölüm olaylarında artış görüldüğü için eğer bacalarstandartlara uygun değilse alçak basınçlı havalarda soba yakılmamalı, yakılmasızorunlu ise gece yatarken mutlaka tam olarak söndürülmeli. Soba borularınınbirbiriyle birleştirilmesinde hava ve baca gazı sızdırmazlığı sağlanmalı.Sobanın bulunduğu yer sürekli havalandırılmalı. Bacalar standartlara uygun veyalıtımlı olmalı, düzenli olarak temizletilmeli. Dumanın geri tepmesini önlemekiçin bacaların en üst noktasının çatının en üst noktasından 1 metre dahayüksekte olması sağlanmalı ve baca şapkası mutlaka takılmalı. Binaların YangındanKorunması yönündeki mevzuat hükümlerine uyulmasına özen gösterilmelidir.
ŞOFBEN KULLANIMINDADİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
Alınan cihazın kalite belgesi ve garantilerine dikkatedilmeli. Şofben mutlaka bacaya bağlanmalı, baca bağlantısı olmayan (bina aydınlığınav.b. bağlı) şofben asla çalıştırılmamalı. Şofbenin monte edileceği mekânyeterli büyüklükte olmalı, şofben mümkünse banyo yerine balkona veya başka birhavadar mekâna takılmalı, şofbenin montajı mutlaka yetkili servis tarafındanyapılmalı. Şofben zehirlenmeleri genellikle gaz kaçaklarından değil, yeterlihavalandırma yapılmayan yerlerde yetersiz hava ve yetersiz yanma sonucundaoksijen oranının düşmesi ve karbonmonoksit oranının yükselmesiyle gerçekleştiğiiçin şofbenin kullanıldığı yere sürekli temiz hava girmesi sağlanmalı. Bacalaryatak odalarından, merdiven sahanlığından, bina girişlerinden, havalandırmaboşluklarından, çatı arasından, banyo ve tuvaletten geçirilmemeli. Konutlardagaz kaçaklarına karşı uygun yerde detektör bulundurulmalı. Şofbende gaz kaçağıhissedildiğinde: Öncelikle gaz vanası ve tüp dedantörü kapatılmalı, elektrikdüğmeleri açılmamalı açıksa hemen kapatılmalı, kibrit - çakmak gibi alev vekıvılcım çıkartabilecek hiçbir işlem yapılmamalı, pencereler karşılıklıaçılarak ortam havalandırılmalı, hızla gaz şirketi yetkilisi veya şofbenservisi aranmalıdır.
LODOS SÜRESİNCE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
Lodos esintisinin etkili olduğu süre boyunca gerekmedikçe soba yakılmamalıdır.Yanmakta olan soba yatmadan evvel mutlak surette söndürülmelidir. Binayanlarında veya çatı saçak altlarında yürümemeye veya durmamaya özengösterilmelidir. Kopan, sarkan ve yere düşen elektrik hatlarına ve kablolarınayaklaşmayınız ve bu gibi durumları 186 no'lu telefondan Elektrik ArızaServisi'ne bildirilmelidir. Çökme veya yangın tehlikesinin bulunduğu durumlardaderhal 110 no'lu telefondan İtfaiye Servisi'ni aranmalıdır. Ortaya çıkabilecekacil sağlık sorunlarında derhal 112 no'lu telefondan Acil Yardım Servisiaranmalıdır. Doğalgaz Şebekesi ile ilgili ortaya çıkabilecek sorunlarda 187no'lu telefondan Doğalgaz Arıza Servisi aranmalıdır.”
DOĞRU YAKILAN SOBAISITIR, YANLIŞ YAKILAN SOBA ÖLDÜRÜR
Doğru yakılan soba ısıtır diyen Kahramanmaraş İl SağlıkMüdürü Ali Nuri Öksüz, “Ülkemizde bilgisizlik, yanlış kullanım ve ihmalyüzünden soba, şofben, baca zehirlenmeleri hemen her yıl kış aylarındaözellikle alçak basınçlı havalarda tehlikeli boyutlara ulaşmaktadır.Güneybatıdan esen bir rüzgâr olan “lodos” nedeniyle her yıl onlarca kişiözellikle sobadan olmak üzere sızan karbon monoksit gazı ile zehirlenmektedir.Soba zehirlenmesi; odun, kömür gibi ısınma aracı olarak kullanılan maddelerinyanması ile ortaya çıkan karbonmonoksit ( CO ) gazından kaynaklanır. Bu gazsolunduğunda, akciğerlerden kana karışarak kanda oksijen taşıyan moleküllerebağlanarak oksijenin dokulara taşınmasını engeller. Bunun sonucunda dokularayeterli oksijen taşınamaz ve kişi hayatını kaybeder. Tatsız, renksiz, kokusuz olması ve tahrişetme özelliğinin olmaması nedeni ile fark edilmediği için “sessiz katil” olarakbilinmektedir. Karbonmonoksit zehirlenmesinde ilk belirtilerin baş ağrısı,yorgunluk hissi, mide bulantısı gibi semptomlardır. Genellikle bu semptomlarınağırlığı karbonmonoksit düzeyi ve maruz kalınan süre ile ilişkilidir. Ciddizehirlenmelerde baş dönmesi, kusma, bilinç kaybı ve ölüm görülür. Karbon monoksitten kaynaklanan zehirlenmeyekarşı topluma yönelik önlemler alınması, aşağıdaki uyarılara vatandaşlarındikkatinin çekilmesi ve bu bilgilerin topluma ulaştırılmasının sağlanması büyükönem taşımaktadır. Eğer karbonmonoksit zehirlenmesi geçirdiğinizidüşünüyorsanız; Hemen camlar açılmalı ve ortamın havalandırılması sağlayın. Hızlaortamdan uzaklaşın ve açık havaya çıkın. 112 Acil Yardım Servisini arayın. Karbonmonoksitzehirlenmesinden korunmak için; Kullanılan her türlü ısıtma cihazının kalitebelgesine sahip olup olmadığına, garantilerine ve garanti sürelerine dikkatedilmelidir. Kullanılan yakıtın standartlara uygunluğu kontrol edilmeli, izinbelgesi olmayan satıcılardan kömür alınmamalı. Soba yakılırken aşırıdoldurulmamasına dikkat edilmelidir. Sönmekte olan sobaya asla tekrar tutuşmasıiçin güç yakıtları konulmamalıdır. Soba tutuşturulurken yakıtın üstten yanmasısağlanmalı, soba alttan yakılmamalıdır. Bacalar standartlara uygun ve yalıtımlıolmalı, düzenli olarak yetkili kişilere temizletilmelidir. Dumanın geritepmesini önlemek için bacaların en üst noktasının çatının en üst noktasından 1metre daha yüksekte olması sağlanmalı vebaca şapkasımutlaka takılmalıdır. Konutlarda gaz kaçaklarına karşı uygun yerdededektör bulundurulmalıdır. Kombi ve şofbenlerin baca bağlantılarını mutlakaprojesine uygun şekilde ve yetkili kişilere yaptırılmalıdır. Bacalar yatakodalarından, merdiven sahanlığından, bina girişlerinden, havalandırmaboşluklarından, çatı arasından, banyo ve tuvaletten geçirilmemelidir. Sobanın bulunduğu yer süreklihavalandırılmalıdır. Lodoslu havalardageceleri yatmadan önce sobalar söndürülmelidir. Doğru yakılan soba ısıtır, yanlış yakılan sobaöldürür” bilgilerini verdi.
