Türkiye’de 2024 yılında canlı doğan bebek sayısı 937 bin 559 oldu; toplam doğurganlık hızı ise 1,48 çocukla nüfus yenilenme seviyesinin altında kaldı. Doğum yapan annelerin ortalama yaşı 29,3 oldu. Toplam doğurganlık hızının en yüksek olduğu il 3,28 çocuk ile Şanlıurfa oldu Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2024 Doğum İstatistikleri’ne göre, geçen yıl 937 bin 559 bebek canlı doğdu; yüzde 51,4’ü erkek, yüzde 48,6’sı kız oldu.
Toplam doğurganlık hızı (TDF), bir kadının doğurganlık döneminde doğurabileceği ortalama çocuk sayısını ifade ederken, 2001’de 2,38 olan oran, 2024’te 1,48’e geriledi. TDF, son 8 yıldır nüfus yenilenme seviyesi olan 2,10’un altında seyrediyor.
Doğurganlıkta Şanlıurfa zirvede, Bartın ve Eskişehir listenin sonunda
Türkiye genelinde doğurganlık oranlarının illere göre dağılımı dikkat çekti. En yüksek doğurganlık hızına sahip il, kadın başına ortalama 3,28 çocuk ile Şanlıurfa oldu. Bu ili 2,62 ile Şırnak ve 2,32 ile Mardin izledi. En düşük oranlar ise 1,12 ile Bartın ve Eskişehir’de kaydedildi. Ankara (1,15) ve İzmir (1,17) de doğurganlığın düşük olduğu iller arasında yer aldı.
71 ilde toplam doğurganlık hızı 2,10’un, 55 ilde ise 1,50’nin altına düştü. Şanlıurfa, kadın başına 3 ve üzeri çocuk doğum oranıyla tek başına bu eşiği aşan il olarak öne çıktı.
Eğitim ve yaşam alanı da etkili: Üniversite mezunları daha az çocuk sahibi oluyor
Verilere göre, annelerin eğitim düzeyi doğurganlık üzerinde belirleyici bir rol oynuyor. Yükseköğretim mezunu kadınların toplam doğurganlık hızı 1,22 olurken, okuma yazma bilmeyen kadınlarda bu oran 2,65’e kadar yükseldi.
Yerleşim yerlerine göre incelendiğinde; büyükşehirlerde yaşayan kadınların doğurganlık hızı 1,39 olarak belirlenirken, kırsalda bu oran 1,83’e ulaştı. Orta yoğunluktaki kentlerde ise 1,58 olarak kayda geçti.
Annelerin yaşı yükseliyor: İlk doğum yaşı 27,3’e ulaştı
Doğum yapan annelerin yaş ortalaması 2024 yılında 29,3 olurken, ilk doğum yaşı ortalama 27,3 olarak hesaplandı. En yüksek ilk doğum yaşı ortalaması 29,4 ile Tunceli’de görüldü. Şanlıurfa ve Muş, 24,4 yaş ile bu alanda en düşük ortalamaya sahip iller oldu.
Annelerin son iki doğumu arasındaki ortalama süre 4,7 yıl olarak ölçüldü. 2024’te doğumların %41,9’u ilk çocuk, %3,3’ü ise çoğul gebelik sonucu gerçekleşti.
Avrupa ile karşılaştırma: Türkiye 1,48 TDF ile 9. sırada yer aldı
Avrupa Birliği ülkeleri ile yapılan kıyaslamada, Türkiye’nin toplam doğurganlık hızı 1,48 ile 9. sırada yer aldı. Listenin zirvesinde 1,81 ile Bulgaristan bulunurken, en düşük orana sahip ülke ise 1,06 ile Malta oldu. AB ortalaması ise 1,38 olarak açıklandı.
İLLERE GÖRE DOĞURGANLIK HIZI
TDF’nin en yüksek olduğu il 3,28 çocukla Şanlıurfa olurken, Şırnak (2,62) ve Mardin (2,32) takip etti. En düşük TDF ise 1,12 ile Bartın ve Eskişehir’de görüldü; Zonguldak ve Ankara (1,15), İzmir (1,17) sıralandı. 2024’te 71 ilde TDF 2,10’un altında kalırken, 55 ilde 1,50’nin altına düştü. Şanlıurfa, TDF’si 3 ve üzerinde olan tek il oldu.
Yüksek öğretim mezunu annelerin TDF’si 1,22, okuma yazma bilmeyen annelerin ise 2,65 oldu. Kent-kır sınıflamasına göre yoğun kentlerde TDF 1,39, orta yoğun kentlerde 1,58, kırsalda 1,83 olarak kaydedildi.
Kaba doğum hızı binde 11,0’a geriledi. En yüksek yaşa özel doğurganlık hızı, 25-29 yaş grubunda binde 100 ile gerçekleşti. Adölesan (15-19 yaş) doğurganlık hızı binde 10’a düştü.
Annelerin son iki doğumu arasındaki ortalama süre 4,7 yıl, ilk doğumdaki ortalama anne yaşı 27,3 oldu. Tunceli, ilk doğumda ortalama anne yaşı en yüksek il (29,4), Şanlıurfa ve Muş ise en düşük (24,4) iller oldu. Doğumların yüzde 3,3’ü çoğul, yüzde 41,9’u ilk doğum olarak gerçekleşti.
AB ülkelerinde TDF ortalaması 1,38 olurken, Türkiye 1,48 ile 9. sırada yer aldı.
Bulgaristan (1,81) en yüksek, Malta (1,06) en düşük TDF’ye sahip ülkeler oldu.
