Kahramanmaraş Su Ürünleri Üreticileri ve Yetiştiricileri Birlik Başkanı Mehmet Aras kentte 42 yıldır alabalık üretiminin yapıldığını belirtti.
Bölgedeki 48 tesiste yıllık ortalama alabalık üretiminin 6 bin 700 ton olduğunu ifade eden Aras, bunun yaklaşık 3 bin 800 tonunun ihraç edildiğini dile getirdi.
Aras, Kahramanmaraş'ın alabalık üretiminde üst sıralarda olduğunu aktararak, "Denizi olmayan Kahramanmaraş'tan 54 ülkeye balık ihracatı yapılıyor. Bu ihracattan da yaklaşık 25 milyon dolar gelir elde ediliyor." dedi.
Kahramanmaraş'ta 30 yıldır balıkçılık yapan İbrahim Sarı ise ağırlıklı olarak Arap ülkelerine ihracat gerçekleştirildiğini söyledi.
Kentte her yıl balık üreticiliğinin gelişim gösterdiğini, kaynak sularının çok olmasının da insanları bu sektöre teşvik ettiğini anlatan Sarı, "Azımsanmayacak bir üretim rakamımız var. Denizi bulunan birçok kentin önündeyiz. Bunun nedeni de barajların sayısının fazla olması ve balığın gelirinin iyi olmasıdır. Fiyatlar sezona göre değişse de şu anda kilosu ortalama 24 liradan satışa sunuluyor ve birçok balıktan uygun." dedi.
Türkiye’deki Alabalık üretimiyle ilgili makale yazan Prof. Dr. Atilla Alpbaz, konuyla ilgili şunları söylüyor;
Alabalık üretimi ülkemizde ilk ele alınan ve başarılıyla uygulanan bir yetiştiıkilik yöntemidir. Ülkemizde ilk olarak 1970'li yıllarda başlayan çalışmalardan çok olumlu sonuçlar elde edilmiştir. Öyle ki ülkemizde alabalık yetiştiriciliğinin ele alınabileceği kaynak sayısının günümüzde oldukça azaldığı söylenebilir. Ama bu durum ülkemizde alabalık yetiştiriciliği daha fazla geliştirilemez anlamına da gelmez. İnancımız odur ki ileriki yıllarda bu konuda daha pek çok gelişme olacaktır. Şöyle ki bu gün sofralık alabalık üretiminde kullanılan ve yavru üretimine uygun olan su kaynakları ileri- de sadece yavru balık üretimine yönelebilir. Bu yerlerde üretilen yavruların, barajlarda veya Karadeniz'de su sıcaklığının alabalık gelişmesine uygun olduğu kış aylarında besiye alınarak ülkemiz üretiminin iki üç katına çıkarılabileceğini beklemek de olasıdır. Ülkemizdeki alabalık üretimi 2002 yılı için 1.000'i aşan işletmede 40.000 ton dolayındadır. 1970'li yıllarda alabalığı soğuk sularda yetişen nadir bir balık türüdür diye tanıyan halkımız, bu gün her pazar yerinde tezgahlarda nerede ise en ucuza satılan balıklar arasında görmesi bu konuda sağlanan gelişmenin bir işareti sayılmalıdır. Bu gelişmelerin sağlanması pek çok atılımcı için başlangıçta pek kolay olmamıştır. 1970'li yıllar- da ilk kez üretime açılan işletmeler pek çok zorluklarla karşılaşmışlardır. Bu üretim alanına günümüzde rahmetli olmuş olan Denizli'de Ömer Yavuz, Bilecik'de Hasan Papila gibi daha adlarını sayamayacağım pek çok azimli üretici başlangıçta çok büyük zorluklarla karşılaşmışlar ve büyük çabalar harcamışlardır. Bu gün ise Avrupa çapında ün yapmış ve yılda 1.000 tondan daha fazla alabalık üreten işlet- melerimiz vardır. örneğin Aydınlı Mustafa Bağcı' nın Köyceğiz'deki işletmeleri Avrupa içerisinde önde gelen kuruluşlar arasında sayılabilir. Bu gibi başarılı kuruluşların aıtması da ülkemiz balık yetiştiriciliğinin gelişmesi açısından büyük önem taşımaktadır.
YETİŞTİRİCİLİĞİ YAPILAN ALABALIK TÜRLERİ
Dünyada yetiştiriciliği yapılan Alabalık türlerini iki şekilde sınıflandırmak mümkündür. Dış yayınlarda alabalıktürleri genellikle Avrupa ve Amerika alabalıkları olmak üzere iki grupta incelenmektedir. Ülkemiz ve yetiştincilik bakımından ise, alabalık türlerini yerli alabalıklar ve kültür alabalıkları olmak üzere ele alan araştırmacılarımız da vardır. Bu sınıflandırmalara göre en önemli alabalık türlerini şu şekilde sınıflandırabiliriz.
Ülkemizde Gökkuşağı alabalığı yanında kültürü yapılan diğer alabalık türleri ise (Shasta gökkuşağı alabalığı) dünyaya Kaliforniya'dan yayılmıştır. Renkleri açıktır. Üzerinde az koyu siyah noktalar bulunur. Yan tarafında geniş kırmızı çizgiler vardır. Gelişme özellikleri çok iyidir
Salmo gairdneri gairdneri (Çelikbaşlı gökkuşağı alabalığı) Amerika orijinlidir. Yan taraftaki kırmızı çizgileri daha parlaktır. Sırt çizgisi boyunca ve sırta yakın kısımlarda birçok kırmızı beneklere sahiptirler. Geç yumurta verirler.
ALABALıKLARIN SU iSTEKLERİ
Alabalık yetiştiriciliği için kaynak, akarsu, göl ve yeraltı suları kullanılabilir. En uygunu kaynak sularıdır. Suyun berrak olması istenir. içilebilir temiz sular tercih edilir. Su sıcaklığının yılın her mevsiminde 14-15°e dolayında olması en uygunudur. Yumurtlama ve yavru çıkışı için su sıcaklığı 7-15°e arasında olabilir. Yetiştirme ve yemeklik balık üretimi için su sıcaklığının yavaş yavaş yükselmesi ve gökkuşağı alabalıkları için 200Cye ulaşması önemli bir sakınca yaratmaz Hatta gökkuşağı alabalıkları bol su ortamında 23-24°e su sıcaklıklarında bile yaşayabilmektedirler. Fakat sıcaklık artışında dikkatli olunması yine de önemli bir konudur. Her türün farklı dönemle- rinde farklı sıcaklık istekleri vardır. Örneğin, gökkuşağı alabalığında yumurtlama ve yumurta kuluçkalanması için 10-12°C, yavru dönemi için 12-14°C, besi için 15-17°e sıcaklık değerleri en iyi verim sağlamak için en uygun değerler olarak verilmektedir. Son yıllarda ülkemizde Karadeniz'de tuzlu suda alabalık yetiştirilmesi yaygınlaşmış bulunmaktadır. Alabalıklar su sıcaklığı uygun olduğu taktirde %20 tuzlu deniz sularında da kolayca yaşabilmektedirler. Bu nedenle kış aylarında su sıcaklığının 17-18°C'den daha az olduğu dönemlerde Karadeniz de ağ kafeslerde alabalık yetiştirilebilmektedir. Bu konudaki ülkemizdeki ilk denemelerden biri kitabın yazarı tarafından 1978- 1979 yıllarında denenmiş ve başarılı olunabileceği vurgulanmıştır. Ayrıca göl ve barajlarda ağ kafeslerde balık yetiştiriciliği bakımından ülkemizde çok büyük potansiyelolduğu beliıtilebilir. Bu konu da tüm baraj ve göllerimizin mevsimlere göre su koşulları incelenerek yeni olanaklar yaratılması ülkemiz yararına olacaktır.
Suyun pH'sı 6,5-7,5 arasında olmalıdır. Suyun az sert olması ve SBV değerinin 4'u aşmaması tercih edilir. SBV değeri ve pH hakkında genel balık yetiştirme kitaplanında bilgi veril- miştir. İncelenmesini öneririm.
Alabalıklar boloksijen bulunan sularda yetiştirilirler, Su sıcaklığının 200C aşmamasının istenmesi ılık sularda oksijen miktarının düşük olmasındandır. Diğer bir ifade ile balıkları rahatsız eden suyun sıcaklığı değil ılık sularda az oksijen bulunmasıdır. Örneğin sıcaklığı 10C olan suda 14 mg/lt. oksijen bulunur iken 10-20 ve 300C sıcaklığındaki sularda 11.3-9.19 ve 7.67 mg/lt. erimiş oksijen bulunur. Alabalıklar için oksijen miktarının 6-7 mg/lt den daha aşağıya düşmesi iyi sayılmaz. Alabalıklar az oksijenli sulardan hoşlanmadıkları için başarılı bir üretim için bol su ve sıcaklığı 200C aşağı sular aranılır.
DİGER MADDELER
Alabalık sularında potasyum hidroksit (KOH) 15 ppm, bakır 1 ppm, magnezyum klorür (MgC12) 4000 ppm, kurşun nitrat (Pn(N03» 2 ppm, kurşun klorür (PbCl) 0.3 olmalıdır. Su içerisinde çeşitli lifter tortu ve organik artıklar bulunmamalıdır. özellikle yumurtaların bulunduğu tavalara giden suların çok temiz olması gerekli hatta zorunludur. Çünkü yumurtalar üzerine birikebilecek mil ve kum artıkları çıkış gücünü büyük oranda etkileyebilir ve yumurta ölümlerine neden olur
Alabalık bol, berrak ve soğuk sulardan hoşlanır. Aşağıdaki fotoğraflardan soldakinde bir nehir kıyısında alabalık çiftliği ve sağda Güney Doğu Anadolu'da baraj altında kurulmuş ve kafeslerde alabalık yetiştiren bir ünite görülmektedir.
SU MİKTAR
En az 100 lt/sn su debisine sahip olmak ideal bir alabalık üretim işletmesi kurmak için gereklidir. Daha az su miktarına sahip olan kaynaklarda da alabalık üretimi ele alınabilir ise de ısınma olabilir ve bu durum balık üretimi için tehlikeli bir ortam yaratabilir. Yabancı yayınlara göre 100 lt/sn su bulunan bir kaynakta 6-9 ton balık yetiştirilebileceği bildirilir. Fakat iyi bir planlama yapılır ise 100 lt/sn su ortamında 15-20 ton alabalık üretmek mümkündür. Diğer yaşlarda ise, 1.000 yumurta için 0.5-1 lt/dakika, 0-2 aylık 1.000 adet yavru için 1-3 lt/dakika, 4-8 aylık 1.000 balık için 1 lt/dakika su hesaplanması gerektiğini önermektedirler. Örneğin, balık yavruları 7 aylık ise 1.000 balık için 7 lt/dakika su gerektiği hesaplanabilir. Yalnız bu arada şu konuyu da hatırlamak gerekir ki; balıkların ihtiyacı olan suyun hesaplanmasında balıkların ayalarak yaşları yanında gelişme dummlarının da dikkate alınması gerekir. İyi yemlerımiş ve gelişmesi hızlı olan gruplarda su ihtiyacının bir miktar daha yüksek tutulması düşünülür.
Balık yetiştirmede su idaresi çok önemlidir. örneğin 100 lt/sn su içeren bir kaynakta 15.000 kg balık yetiştirilebileceği belirtilmiş olmakla beraber iyi bir menajman ile bu üretimi yılda 25-30 tona çıkarmakta mümkündür.
ALABALIK TESİSLERİ
Arazinin özel mülk veya tapulu olması kuruluş işlemlerini azaltır. Fakat hazine malı araziler de kiralanabilir. Bu kiralama işlemlerinden önce bazı çalışmaların yapılmış olması gerekir. Ülkemizde en çok ıo-15 yıl süre ile kiraya verilme işlemi uygulanmakta ve süre tek rar uzatılabilmektedir.
Yetiştiricilik yapılacak alanın su kaynağına yakın olması yararlı olacaktır. Çünkü kaynaktan uzaklaştıkça suyun yol boyunca ısınma, bulanma ve yabancı atıklarla kirlenme riski artar. Kaynak uzak ise suyu bom ile ısınmadan getirmekte planlanabilir. Arazi meyilli ve havuz yapımına uygun olmalıdır. Su normal cazibe ile havuzlara alınabilmeli ve havuzlar istenildiğinde kolayca boşaltılabilmelidir.
İşletme alanının biraz önce belirtildiği gibi kaynağa yakın ve havuz kumlamaya elverişli olması yanında diğer bazı özellikler de aranır. Bunların başında yol durumu gelir. Gerek inşaat sırasında gerekli malzemelerin taşınması ve üretim zamanında ürünün kolayca nakli bakımından ulaşım sorununun olmaması lazımdır.Pazara da yakın olması istenir. İnşaat malzemeleri temininin kolay olması tesis maliyetini düşürecektir. İş gücü ve yem temini gibi konuların kolaylıkla sağlanması dikkate alınmalıdır. İçme suyu ve elektrik gibi konular da dikkate alınmalıdır.
Alabalık işletmelerinde; Damızlık ve stok havuzları: Üretim havuzları, kuluçka havuzları ve yavru üretim havuzlan olmak üzere 4 tip havuz bulunması gerektiği söylenebilir Kuluçka havuzları ve yavru üretim havuzları bina içerisinde planlanır. Çünkü yumurta ve yavrular 3-5 cm'ye ulaşıncaya kadar mutlaka az ışıklı yerde tutulmaları zorunluluğu vardır. Yumurta ve çok küçük yavruların direkt olarak güneş ışığında yaşayamayıp öldükleri kesinlikle bilinmelidir.
